ISRAF EKONOMISINDEN SAVAS EKONOMISINE GELEMEDIK

Osmanli Ekonomisi "SAVAS EKONOMI"si ve büyük ölçüde de «TÜKETIM EKONOMISI» idi. Hazine sikintiya düstügünde gündeme Sefer (Savas) akla gelirdi. Yavuz Sultan Selim Misir Seferi'nden yalniz Hilafeti alarak dönmedi.
Osmanli Hazinesine 27 deve yükü altin da getirdi. Devsirmeler ve dönmeler cephede, yerli halk üretimde idi. Türkmenlerin cepheye sürülmeleri 17. yüzyilda meydana gelmisti. Çingenelerin de geri hizmetlerde kullanilmaya baslanmalari, Çeribasi Olayi bu yillarda ortaya çikti.
Mustafa Kemal ATATÜRK, Milli Mücadele'yi bitirip Cumhuriyeti ilan ettikten ve Devrim Hareketi'ne basladiktan sonra Yeni Türkiye'nin sorunu ekonomi idi. «Izmir Iktisat Kongresi» bunun tartismaya açildigi yer olmustu. Mustafa Kemal'in "Saban Kiliçtan üstündür" anlamindaki sözü yeni devrin ekonomi anahtariydi. "Yerli Mali Kullanma ve Tasarruf" slogani Ulusal Ekonomi ve Kalkinmanin bas ilkesiydi. «Yeni Devir», «Ekonomi Devri» olarak basladi.
Bir vesileyle söylemistik, yine tekrar edelim. Osmanli Imparatorluk Dönemi'nin büyük kismini vergi vermeden yasamistir. Devlet Mobil (hareketli), Halk Cihatta oldugu için vergi mozayik unsurlarin isiydi. Köylünün, esnafin vergi ile tanismasi zaman içersinde olmustur. Bu nedenle ekonomistler Türk insaninin vergi vermek aliskanligi ve bilinci olmadigini söylerler. Oysa modern devlet yurttaslarindan vergi alan, vergi tahsil eden devlettir. Yurttasligin da birinci kosulu vergi vermek, devletin harcamalarina katki saglamaktir. Yurttaslarin vergilendirilmemis gelirleri ekonomi disidir.
«Tasarruf -Ekonomisi» nin karsiti «Israf Ekonomisi» dir. Cumhuriyeti kuranlar yola "Tasarruf Ekonomisi" ile çikmislardi. 1950'ye gelindiginde Osmanli Devleti'nin biraz da borç yüzünden battigini bilenler «Beyaz Ihtilalciler» e (Demokrat Parti yöneticilerine) 127 ton altin yüzmilyonlarin üstünde Dolar birakmislardi. Merkez Bankasi kasalarinda 1950'nin bu zenginligini görenler Ismet Inönü için, «Adam pinti. Parayi halk için harcamaktan korktugundan Merkez Bankasi kasalarinda saklamayi uygun bulmus» diyorlardi. Fakat gelin görün ki, bu «Israf Ekonomi»cileri «Mirasyediler» Ismet Pasa'nin biraktigi altin ve dövizlerle ancak 5-6 yil bolluk içersinde halka hedef sasirttilar. Sonra Osmanli Devleti'nin yönetiminde 400-500 yil kalmis Bulgaristan gibi ülkelerden borç para aramaya basladilar.
Türkiye son 15 yildan beri iyiden iyiye «ISRAF EKONOMISI» içersine girmistir. Bu ekonominin bas mimarlari Özal, Demirel ve Çiller'dir. Özal halktan kopuk bürokrat ve özel kesimden, Demirel köyden, Çiller Bogaziçi'nden devletin basina gelmislerdir. Ekonomik görüs ve anlayisin biraz da insanin çiktigi ve yetistigi ortamlarla yakin ilgisi vardir. Örnegin, asker kökenli Mustafa Kemal Pasa ekonomiyi bilmediklerini söylerdi. Ama son 35-40 yildan beri devleti yönetenler halki sikintilara düsürmüs olmalarina karsin, ekonomiyi bildiklerini söyleyerek bugüne gelmislerdir. Basbakan Adnan Menderes Alman ekonomi Profesörü Erhad'a «Ekselans bizde iki kere iki dört degil, bes eder» demistir. Sayin Demirel'de «Borç yigidin kamçisidir» anlayisi ile hareket etmistir. Özal ise «Hazine Disiplini» ni bozmustur. Çiller Dönemi'nde ekonominin harareti daha da artmis, yurttaslarin yillik geliri 1993 yilina oranla 30 milyon lira daha azalmis, ya da yüzde 6 oraninda halk daha fakirlesmistir.
Osmanli sani, söhreti, saltanati severdi. «Çalismadan yasamak» onun en büyük zevkiydi ve hatta bu akillilik sayilirdi. Bugün de öyle ya «Yol Bulmak», «Köse Dönmek», "Iman ile paranin kimde oldugu belli degildir" demek Osmanli'nin isiydi, hüneriydi. Oysa kalkinma da, refah da, enflasyonla mücadele de çalismak, üretimi artirmak ve tasarrufta bulunmakla mümkündür. Bunlari yapmayanlar ekonomiyi bildiklerini söyleyemezler. Basta ülkeyi yönetenler, bilselerdi Türkiye «Borç Batakligi» na batar, halk bu sikintiyi çeker miydi?
nazifkaracam@gazetetrakya.com