ULUSAL KURTULUS SAVASINDA TRAKYA

"Gerçi Bati Trakya, Misak-i Milli sinirlarimiz içinde degildi. Durumu Dogu Trakya statüsüne benzemiyordu. Fakat tarihsel ve yörede egemen nüfusun (%70) Türk olmasi ve herseyden önce stratejik yönden Dogu Trakya' nin bir uzantisi sayilmasi ilgilenmeyi zorunlu kiliyordu. üzbasi Fuat Balkan (Bati Trakya Millî Hükümet Genel Kurmay Baskani) anilarinda, Ismet Inönü, Albay Kara Vasif ve diger yüksek rütbeli kumandanlarin Trakya'nin ; mukadderatini ilgilendiren programlari oldugunu söylüyor. Nitekim, Türkiye'nin Bati Trakya sorununa ilgisi dolayisiyle, 10/Kasim/1919'da Istanbul'da yapilan bir toplantida «Bati Trakya Komitesi» kurulmus, yöneticiliklerine de «Iskeçeli Hasan Tahsin Argun, Hüseyin Sabri Tüten ve Iskeçeli Tegmen Arif Beyler» seçilmislerdir. Bu siralarda Bati Trakya'da «Islâm Cemaati Teskilâti» adinda bir kurulus faaliyet halinde bulunuyordu.»
Gelisen siyasal olaylar ve Mondros Andlasmasi'nin sonuçlari Dogu ve Bati Trakya'yi ayni potaya koyunca I Trakyali yurtseverler, her iki sorunun çözümü için ilk asamada Trakya-Pasaeli Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti ile Bati Trakya Komitesi'nin ortak hareket etmelerini uygun i buldular. Bu maksatla, Sivas Kongresi'nden önceki adiyla. «TRAKYA-PASAELI MÜDAFAA HEY'ET-I OSMANIYESI» ile «BATI TRAKYA KOMITESI»nin ortak hareket edeceklerine iliskin bir protokol imzaladilar. Bu protokolle ayrica, Istanbul'da yapilacak çalismalara Bati Trakya adina Hasan Tahsin Argun, Hüseyin Sabri Tüten, Trakya-Pasaeli Cemiyeti adina da Edirne Milletvekili Faik Kaltakkiran ile Kasim Yolageldili'nin katilmalari uygun bulundu.
Mustafa Kemal önderliginde Millî Mücadele Savasi'na girildiginde Trakya Sorunu'nu farkli düsünenler vardi. Bunlarin bir bölümü, yalniz «Dogu Trakya» sorunu ile ilgilenmeyi kosullar açisindan «Gerçekçi bir politika» olarak görmüsler, diger bölümü ise, «Bati ve Dogu Trak ya'nin Birlestirilmesinin daha uygun düsecegini benimsemislerdir. Bu görüsün temsilcilerinden «Nevrokoplu Celâl, Edirne Milletvekili Faik Kaltakkiran, Trakya-Pasaeli Cemiyeti'nden Edirneli Avukat Seref Aykut Beyler Bati Trakya sorununun «Müttefikler Arasi Trakya Hükümetisy-le görüsmeden önce Alpullu'da bir araya gelerek konuyu aralarinda tartismislardir. Bundan sonra Bati Trakya'daki Fransiz isgal komutanligi ile temasa geçen bu hey'et, o sira Bati Trakya'ya silâhli faaliyette bulunan ve gizli görevleri olan Yzb. Fuat Balkan'in karsi çikmasiyla bu girisimlerini daha ileri götüremeden Türkiye'ye dönmüslerdir. Tevfik Biyiklioglu, (Trakya'da Millî Mücadele) adli yapitinda Yzb. Fuat Balkan'in Bati Trakya'ya «Alb. Kara Vasif, Kemalettin Sami (Berlin eski Büyükelçisi), Galatali Sevket (Karakol Örgütü Baskani), Istihbarat Subesi Müdürü Seyfi (General Seyfi Düzgören), Kur. Alb. Ismet (Inönü) tarafindan Bati Trakya'da gizli faaliyet ve silâhli harekette bulunmak üzere gönderildigini» yaziyor.
Mondros Ateskesi'nden bir yil sonra, 7/Kasim/1919'da Yunanistan, Fransa'nin desteginde, Bati Trakya'nin büyük yerlesim merkezlerinden Iskeçe'yi, bundan bir yil sonra da, 22/Mayis/1920'de Bati Trakya'nin tamamini isgal etti. Bu, Yunanistan'in yayilimci politikasinin Dogu Trakya'ya yöneldigini göstermesi bakimindan dikkati çeken bir olaydir. Buna bir tepki olmak üzere, Gümülcüne'de «Garbî Trakya Müstakil Hükümeti» adi altinda siyasî bir icra organi meydana getirildi. Bundan amaç, Bati Trakya olaylarini siyasî yönden uluslararasi bir sorun haline getirmek, Bati Trakya Türklerini bir gaye etrafinda toplayip düzenlemekti.
Bati Trakya'nin o acili ve kargasali günlerinin ve gecen olaylarin içinde bulunmus ve zaferden sonra Bati 'rakya'da Türk Göçmenleri Hey'eti Baskanligi görevi yapmis olan Kirklarelili Bilâl Güçlü, anilarinda söyle anlatiyor