ULUSAL KURTULUS SAVASINDA TRAKYA

Ethem komutasinda cereyan etti ve burada yigitçe bir savastan sonra yüzlerce sehit verildi. Ancak Trakya genelinde savas düzeni bozulmustu. Osmanli Hükümeti de Yunan askerî harekâtini anlasmalardan dogan bir girisim olarak görüyor, bu nedenle savasmaya gerek olmadigini bildiriyordu.
Trak'yada savas bir hafta sürdü. 250 kilometrelik bir cephe savunmasiz çökmüstü. Trakya'nin isgali Mustafa Kemal'i çok üzmüstü. Artik Trakya'da «Düsman kavi, talih zebun»du. Kutsal Savunma'yi sürdürme direnci iyi düzenlenip yönlendirilemedigi için kader Trakya halkina gülmedi. Trakya'da, tipki Balkan Savasi'nda oldugu gibi, bir bozgun havasi esti. Bundan sonra Trakya'da tam 2 yil sürecek bir zulüm, bu zulme karsi sürecek bir savasim dönemi basliyordu. Artik Trakyalilarin dogan yeni kosullara, isgal ortaminin gerek ve gerçeklerine göre yeni bastan örgütlenip direnis yollarini, yöntemlerini aramalari gerekiyordu. «Birinci Kolordunun Trakya Macerasi» bitmisti. Birinci Kolordu Kurmay Baskani Alb. Abdurrahman Nafiz Gürman (Org. A. N. Gürman). Trakya'nin yazgisini su olaylarin belirledigini söylüyor
«Zehirlenmis bir kamuoyu. Yerli Hiristiyanlarin, Rumlarin isbirligi, Yunanin arkasinda Ingiltere ve Fransa'nin bulunmasi, Anadolu'da Yunan saldirisinin ilk asamada basariya ulastiginin halki umutsuzluga düsürecek biçimde propaganda edilmesi, manevî cephenin çökmüs olmasi, cehalet, yobazlik, disiplinsizlik, idarî otorite boslugu ve Padisah Hükümetinin acizligi.»
KIRKLARELI - DEREKÖY SOÄzUKSU GÖRÜSMESI
Trakya'da cephenin susmasi üzerine Birinci Kolordunun savas disi kalan birliklerinden bir kismi ile Trakya Pasaeli Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti'nden bazi üyelerin güvenliklerinin saglanmasi amaciyla, Yunan saldirisi daha baslamadan önce Bulgarlarla Sofya'da temaslar olmustu. Bu temaslar daha sonra Kirklareli'nin Dereköy Bucagi oguksu Kulesi yöresinde Millî Kumandan Cafer Tayyar, Trakya - Pasaeli Müdafaa-i Hukuk Merkez Hey'eti üyesi Sakir Kesebir ve Bulgar Sinir Kumandani Bnb. Daskolof arasinda devam etti. Bu sira siyasî nedenler yüzünden Bulgarlar, Yunanlilara karsi Trakya'nin savunulmasinda Türklere «Manevî destek» saglamada yarar görüyorlardi. Nitekim, Trakya'da isgal hareketinin hizla ilerleyip yayilmasi üzerine Birinci Kolordunun savas düzeni disinda kalan bazi birlikleriyle sivil halktan 8-10 bin kisi Edirne'nin Süloglu, Kirklareli'nin Karahamza, Yoguntas ve Derbent üzerinden Bulgaristan'a geçtiler. Bu bir siginma degil, daha önce varilan bir anlasmaya göre basvurulan yoldu.
Yunanlilara karsi Edirne'nin Kum Mahalle semtinde Alb. Sükrü Nailî (Gökberk) komutasindaki 49. Firka, 153. Alay, 3. Tabur, II. Bölük emiri Mustafa (Öççetin, emekli emniyet komiseri) Bulgaristan'a geçme olayini anilarinda söyle anlatiyor
«Yunanlilar, Ingilizlerin yardimiyla Tekirdag'dan asker çikarip Trakyamizi arkadan sardilar. Bundan sonra geri çekilme basladi. Biz cepheyi birakarak gece yola çiktik. Yunanlilar sonraki gün Bulgar sinirina kadar bizi uçaklarla izlediler. Bizim birlikler siniri Derbent üzerinden geçti. Bütün askerî malzeme Bulgarlara teslim edildi. Sinirda dikilen bir Türk ve bir Bulgar mizraginin arasindan geçerek asker silâhlarini birer birer öperek birakti. Bu hazin bir tabloydu. Hepimiz çok üzgündük. Fakat düsmanla mücadele azmimizden bir sey kaybetmemistik. Bu yeniden toplanmak için basvurulan yollardan biriydi. Sinirda herhangi bir olay, bir çatisma geçmedi. Yalniz bazi Rum çete