Trakya'da dogal su kaynaklari tehlikede

Belediye Tansa Dügün Salonu'nda yapilan konferansa konusmaci olarak katilan DSI Emekli Åzube Müdürü Yüksek Jeoloji Mühendisi Osman Candeger, bölgeye iliskin çok önemli bilgiler vererek konuya yet-kililerin dikkatini çekti.

Konusmasinda, Trakya bölgesinde su tüketiminin hizla arttigini ve dogal kaynaklarin da ayni hizla tüketildigini ifade eden Candeger, sinevizyon esliginde sürdürdügü bilgilendirmede sunlari vurguladi:

"Ülkede sanayilesme ile birlikte, tarim sektöründe de gelismeler var.  Buna bagli olarak bölgede nüfus çogaliyor ve köyden kente göç hizlaniyor. Artan nüfus bölge yer alti kaynaklari için büyük tehdit olusturuyor. Trakya yöresinde, hizli sanayilesmeye bagli olarak artan nüfus nedeniyle, ikinci konut sayisi da çogalmaktadir.

 Bu artisa bagli su tüketimi de hizla artmakta ve kaynaklar ayni hizla tüketilmektedir. Trakya'da yer üstü sulamalari disinda içme-kullanma ve sanayi suyu da agirlikli olarak yer alti suyundan saglanmaktadir.

Ülkemizin Trakya yöresinde 40.45o - 42.10o Kuzey enlemleri ile 26.15o - 28.15o Dogu boylamlari arasinda yer alan 11325 km drenaj alanina sahip  "ERGENE HAVZASI" yer almaktadir. Trakya Alt Bölgesi; Meriç -Ergene Havzasi 14.560 km2 Kuzey Marmara Havzasi 4.105 km2 olmak üzere toplam alani 18.665 km2 olan iki alt havzadan olusmaktadir.

Ergene Havzasi Akiferinde suyun toplanmasi iki kaynaktan olusuyor. Havzanin kuzeyinde yer alan ve kuzeybati-güneydogu yayilimli, Eosen yasli Karstik kireçtaslarindan kuzey-güney dogrultusun da beslenme olmaktadir. Yagislardan yüzeye düsüp süzülen sulardan olusmaktadir.

Ergene Havzasi batida Edirne Il merkezinden, doguda Çanta Köy Beldesi'ne kadar uzanan yaklasik 200 km boyunda, kuzey de Pinarhisar güneyinden, Pehlivanköy yakinlarina kadar yaklasik 90 km genisliginde bir çanaktan olusmaktadir. Havzanin ortasina yakin kesimlerinde geçirimsiz Babaeski Formasyonu yer alir. Bu formasyonun oldugu yörede "Basinçli Akifer" özelligi olup diger taraflarda "Serbest Akifer" karakteri gözlenmektedir.

Ergene Havzasin da Hidrojeoloji çalismalarina 1970'li yillarin basinda baslanmistir. Bir Italyan firma tarafinda gerçeklestirilen bu çalismalar sonucunda bir rapora baglanarak "Yeralti suyu Rezervi" hesaplanmistir. Rapor 1994 - 2000 yillari arasinda revize edilmisse de,  sorunlarin çözümüne yetmemis olup, 2007 yilinda yeniden revize programina alinarak, havza yeniden irdelenmistir.

Bu son çalismalarin isiginda, Meriç Nehrinden beslenme dikkate alinarak, "Meriç Havzasi" olusturulmus ve bu havza Ergene Havzasindan ayri yorumlanmistir. 1994 yilinda yapilan revize çalismalarinda, Ergene Havzasi 10 alt bölgeye ayrilarak incelenmisti. Ancak 2007 yili revizyon çalismalarinda Meriç Havzasi ayri olarak hesaplandigindan, Ergene Havzasi 6 alt bölgede yorumlanmistir. Havzanin çikisi olarak kabul edilen 105 no'lu AGI (Akim Gözlem Istasyonu) ölçüm degerlerine göre rezerv 332.9 hm3/yil kabul edilmisti. Ancak son çalismada Ergene Havzasi 376.20 hm3/yil, Meriç Havzasi 59.00 hm3/yil olarak kabul edilmistir.

Bu hesaplamalarda Enez Havzasi dâhil edilmemis olup ayri bir havza olan "Enez Havzasinin" rezervi de 25.50 hm3/ yil hesaplanmistir. Ipsala ayri hesaplaniyor. Tüm Trakya'nin "YAS potansiyeli" 460.70 hm3/yildir. 14 milyar m3/yil'lik Türkiye yeralti su potansiyelinin % 3.04'ü olan, 0.460 milyar m3/yil  "Trakya yeralti su potansiyel"idir.

DSI 11. Bölge Müdürlügü Jeoteknik Hizmetler ve YAS Åzube Müdürlügü'nce, Trakya da mevcut 13 adet Gözlem kuyusundan aylik ve mevsim basi ( nisan-mayis), mevsim sonu (ekim-kasim) YAS seviye ölçümleri yapilmaktadir. Marmaracik yakinindaki kuyu da 1990 li yillarda baslayan su seviyesi düsümleri bu günlerde 25.00 metreye ulasirken (yesil renkli), Çerkezköy (siyah renkli) ve Yukari Sevindikli (kirmizi renkli) kuyularindaki seviye düsümleri 60.00 metreye varmistir. Çerkezköy kuyusunda Yeralti su seviyesi 1990 yilinda -45.00 m iken bu gün 105.00 m olarak ölçülmektedir. Sulu sanayi diye adlandirabilecegimiz (boyama, yikama, apre vs.) sanayi kuruluslarinin asiri çekiminden bu durum olusmaktadir. Sanayilesmenin yogun olmadigi Saray civarinda statik seviye düsümlerinin uzun yillarda 20 m. dolaylarinda oldugu görülmektedir.

Keza yillardir sulama yapmayan Haznedar'da düsüm 8-10 m dolayindadir. Yenilenen Havsa ve Doyran kuyularinda ise farkli bir durum görülmektedir. Yöredeki ÇELTIK ekimi nedeniyle sulama zamaninda düsen seviyeler, sulama sezonu bitince eski seviyelerine geri dönmektedir. Bu çalismalara paralel olarak kritik yörelerde belirlenmis kuyulardan, mevsim basi ve mevsim sonu ölçümler yapilirken örnekler alinarak kimyasal analizler gerçeklestirilir. Bu çalismalarda iki tip analiz yapilmaktadir. Sulama suyu ve içme kullanma suyu analizleri. Bu analizlerde agir metal taramasi da öngörülerek arastirilmaktadir. Tüm bu anlatilanlar, 194 km uzunlugunda, ortalama 27.270 m3/s debi ilen akmakta olan ERGENE NEHRI, kat ettigi yolda geçirimsiz Babaeski Formasyonu disindaki kesimlerde, süzülerek yeralti suyunu beslemektedir.

Yillardir deginilen fakat çözüm üretilmeyen Ergene Nehri kirliligi devam etmekte ve Trakya'nin "dogal kolektörü"  olarak akisini sürdürmektedir. Sanayi ve buna bagli olarak gelisen nüfus artisi ile gerek sanayi atiklari ve gerekse evsel atiklarla kirlenmeyi sürdürmektedir. Bunlara birde tarim da kullanilan kimyasallar eklenince, yeralti suyuna verdigimiz zarari düsünmek istemiyoruz. Trakya'da 1970'li yillarin basinda Çerkezköy hedefli "Organize Sanayi Bölgesi" kurulmasinin ardindan, Trakya'nin diger kesimleri (Çorlu, Lüleburgaz, Muratli, Babaeski Kavakli vb.) göz ardi edilerek, tabiri caizse "gecekondu sanayilesme" alabildigince gelismistir.

 Bu kontrolsüz gelismenin ardindan dogal olarak da kontrolsüz su çekimi ve kirletilip desarji yasanmistir. Tüm bu olanlarin ardindan, MMO çalisanlarinin öncülügünde baslayan sempozyumlar ve son olarak da yasal prosedüre oturmus "ERGENE HAVZASI ÇEVRE DÜZENI PLANI" gerçeklestirilerek onaylanmistir."

Konferansin sonunda, katilimcilarin sorularini da yanitlayan DSI Emekli Åzube Müdürü Yüksek Jeoloji Mühendisi Osman Candeger'e, Babaeski Belediye Baskani Av. Abdullah Haci ve ADD Babaeski Åzube Baskani Hüseyin Taskin, günün anisina birer plaket verdiler.