Baslik bana ait degil. Amerika’da 630 milyar dolarlik Lehman Brothers iflasini istedikten ve Merill-Liynch 50 milyar Dolara, Bank of America tarafindan satin alindiktan sonra, basinimizdaki Amerikanci yayin organlarindan bazilari olayi bu sekilde degerlendirdiler. Amerikan Merkez Bankasinin eski baskanlarindan Alan Greenspan’a göre yasananlar, “yüzyilin en büyük krizi”dir.
Gerçekten de artik orta yerde sistemin sahiplerinin bile inkâr edemedigi bir gerçek duruyor. Kriz bütün siddetiyle yasaniyor. 1980’lerden sonra yeniden kutsallik mevkiine yerlestirilen, Adam Simith’in piyasalari düzene sokacak olan o meshur “görünmez eli”ne düzülen methiyeler artik duyulmuyor. Özel sektörün burunlarindan kil aldirmayan en büyükleri bile, simdi devletin müdahalesini bekliyorlar. Ama konumuz bu degil. Yasanan krizin nedenleri üzerinde durmak istiyoruz:
KÖPÜK EKONOMISI
Tüm dünyada yaratilan toplam hasila, yillik 40 trilyon Dolara yaklasiyor. Ama dünya ekonomisinin; verilen krediler, borsada islem gören hisse senetleri, defalarca el degistirerek her seferinde yeni bir deger yarattigi varsayilan kagitlarla toplam olarak, bir katrilyonluk bir hacme ulasildigi tahmin ediliyor. Ortaya çikan manzara sudur: Yüz trilyonlarca degerli kâgit ortalikta dolasiyor; aliniyor, satiliyor ama gerçek hayatta bu kâgitlarin karsiligi yok!
Bol keseden yaratilan kredi olanaklariyla sisirilen ekonomiyi rakamsal olarak ifade edecek olursak; 1990 yilinda krediler toplam hasilanin ancak yüzde 27’si kadar iken, 2006’da bu oran yüzde 772’sine firlamisti. Sisirilen kredilerle yaratilan köpügün sadece bir kismini, hatta küçük bir kismini olusturdu. Menkul Kiymetler Borsalari araciligi ile yaratilan sanal degerler de gerçek ekonominin disinda, onunla alakasi olmayan bir hayalet ekonomi yaratti. Gerçek piyasalarin yani sira bir de “türev piyasalar” var. Dünyanin dört bir yaninda yaratilan gerçek degerlerin emperyalist metropollere aktarilmasinin bir araci olarak islev gördügü müddetçe bu “sanal ekonomi” yürüdü.
GERÇEK DEÄzERE YAKLASMA
Lehman Brothers’in hisselerinde son on ay içinde yasanan deger kaybi çok çarpicidir. Bu tablo; “sanal ekonomi”den kastettigimizin ne oldugunu ortaya koyuyor. 14 Kasim 2007 tarihinde sirketin hisseleri 67 Dolardan alinip satilmis. Bu deger Subat basinda 66 Dolara, 14 Martta 38 Dolara, 11 Temmuz’da 28 Dolara ve iflasini istedigi 15 Eylül’de de 20 Cent’e düsmüs. Elbette, çikmaza giren bir sirketin hisselerinin gerçek degerin altina düsmesi gerçegi de var burada. Ama bunun yani sira geçmisteki degerin, gerçek deger olmadigi, yaratilan sanal ekonominin bir parçasi olarak degerinin çok çok üzerine çiktigi da bu gelismelerle birlikte açiga çikiyor. Sadece Lehman Brothers degil deger kaybeden. Veya baska bir deyisle gerçek hayattaki varliginin ifadesi olan fiyatlara yaklasan. Merrill-Liynch son aylar içinde yüzde 62.2, AIG (American International Group) ise yüzde 79.2 deger kaybetmis. Köpük delindi. Sanal degerlerin buhar olup uçmasi, dalga dalga sistemin içinde yer alan bütün sirketlere yayilmasi kaçinilmazdir. Kriz sadece ABD ile sinirli kalmayacaktir. Bütün kapitalist dünya kaçinilmaz olarak krizden payina düseni alacaktir. Tipki 1929 Büyük Krizi’nde oldugu gibi. Ancak sistemin disinda olan ve kendi bagimsiz mekanizmalarina sahip olan ekonomiler yasanan bu firtinadan kurtulabilirler.
GERIYE DÖNÜS
Yasanan kriz, ülkeleri ve insanlari sanal ekonomiden gerçek ekonomiye geri getirmektedir. Gelismeleri degerlendiren ETX Capital adli Amerikan finans kurulusunun tespiti son derece gerçekçidir: “Görünen o ki, insanlar paralarini emtia piyasalarina, altina ve gümüse geri yatiriyor.” Peki, son zamanlarda teklese de yaklasik otuz yildir islemekte olan sistem niçin çöktü?
ÖLÜME ÇARE YOK
Bugüne kadar bu degerli kâgitlar, esas olarak Amerikan Dolari cinsindendi veya Dolara bagli olarak yaratiliyordu. Amerika’nin, dünya sisteminin hegemonik gücü olarak borusunun öttügü arkada kalan dönemde bu durum, çok büyük bir sorun olmadan bugüne kadar geldi. Ama artik dengeler degisti. Amerika’nin tek kutuplu Dünya rüyasi, Irak çöllerine ve Afganistan daglarina gömüldü.
Hala durumu kavramayanlarin aklini ise, Gürcistan’da ABD’ye atilan tokat baslarina getirdi. Bu gelismeler birdenbire olmadi. Amerika’nin dünya ekonomisi içindeki payi yarim yüzyildir azaliyordu. Uluslar arasi rezerv para olarak dolarin payi 1970’lerde yüzde 80’lere varmisti. O zamandan bu yana bu oran da düsüyor
Ama bütün bunlara ragmen ABD’nin devasa askeri gücü, en büyük rakibi Sovyetler Birligi’nin 1990’larla birlikte devreden çikmasi; bu ülkenin en azindan 2000’li yillara kadar tartismasiz hegemonyasini sürdürebilmesini sagladi.
Büyük Ortadogu Projesi, Afganistan ve Irak saldirilari, ABD’nin; kaçinilmaz çöküsünü durdurmak için giristigi hamlelerdi.
Ama ölüme çare daha bulunmadi. ABD’nin çirpinislari da kaçinilmaz sonunu daha da yakinlastirmaktan baska bir seye hizmet etmedi.
Bu Habere Henüz Yorum Yapılmadı. İlk Sen Ol