RUMELI'NIN ESKIYASI RUMELI'NIN BOZGUNU KADAR MESHURDUR

Insanlar gibi bazi olaylar da söhret olur ve öyle anilirlar. Bizim tarihimizde böyle birkaç olay vardir. Örnegin, Anadolu'nun Salgini, istanbul'un Yangini, Rumeli'nin Bozgunu meshurdur derler. Fakat Rumeli'nin Bozgunu kadar Eskiyasi'da meshurdur.
EsKiYA, bozuk düzenin, zaafa ugramis yönetimin, çürümeye, yozlasmaya yüz tutmus toplumun ürünüdür. Osmanli Devleti'nin son zamanlarinda Balkanlar ve Trakya eskiyalarin, çetelerin cirit attigi yer olmustur. Bulgar Sadik (Sadik Bogdan)'in eskiyaligi son yillara kadar konusulup anlatilmistir. Trakya'da efsane bir isim ve konu olmustur. Yaptiklari kitaplastirilmis, gazetelerde uzun uzun yazilmistir. Adini tasiyan bir kitap kütüphanelerde vardir.
Söz Bulgar Sadik'tan açilmisken onun Osmanli'ya hizmet eden, hizmetleri milli mücadelenin sonuna kadar devam eden biri oldugunu hemen söylemek gerekir. Daha geçenlerde, Bolu isyanlari'nda, isyancilar tarafindan elleri ayaklari baglanmis Ankara Hükümeti'nin dört Milletvekili üzerine bir bilgiyi arastirirken, Hasan izzet Dinamo'nun "KUTSAL ISYAN" kitabinda Bulgar Sadik'in Adapazari, Geyve bölgesindeki hizmetlerine rasladim. Etrafina topladigi silahli gruplarla Yunanlilar'a karsi Milli Mücadele Cephesi'nde yer aldigini gördüm.
Bulgar Sadik, Osmanlilarin son yillarinda Bulgaristan'da, bir Bulgar Birliginde subay iken, silahini alip daglara çikmis bir kimsedir. Istranca Daglari onun mekani, faaliyet alani olmustur. Osmanli'ya sadik bir insan olarak çalismistir. Trakya'da da ayak izleri vardir.
Osmanli'nin Duraklama, Gerileme ve Yikilma Devri'nde giderek artan eskiyalardan biri de Ahmet Hezarfen'in yazdigina göre Vidin Valiligi'ni ele geçiren Pazvanoglu Osman'dir. Onun pesine düsen asker için Osmanli Hükümeti 380 ton un, 2540 ton arpa harcamistir. Yani eskiya pesinde olan askeri ve atlari beslemek için bu kadar un ve arpa gitmistir. Ancak Osmanlinin dagilma döneminde eskiya ve çeteler karincalar kadar çoktur. Balkanlari ve Trakya'yi haraca baglamislardir. Nitekim 1800'lü yillarin basinda Kirklareli Manav ibrahim adli bir çeteye teslim olmustur. Gerek Pazvanoglu Osman, gerek Manav ibrahim Çetesinin ortadan kaldirilmasi için Osmanli devleti Bulgaristan, Yunanistan ve Trakya'da 30 bin asker görevlendirmek zorunda kalmistir. Çorlu-Velimese arasinda treni durdurup 5 Avrupali tüccari daga kaldiran eskiya Atanas'in elinden bu tüccarlari kurtarmak için devlet onbin altin fidye ödemistir. Bunlar halki ve devleti soyan gruplardir ve tümü itibariyle devletin zayifladigi zamanlarda ortaya çikmislardir. Mesela devlete kaf tutanlar arasinda Yanya Valisi Tepedelenli Ali Pasa da vardir.
Balkan ve Anadolu eskiyalari, çeteleri ve yöresel idareciler arasinda devlete sadik olanlar, devlete karsi olanlar, halktan ve haktan yana olanlar ve de birbirlerine karsi rakip olanlar vardir. Osmanlinin bunlar içinde basa çiktiklari olmustur, basa çikamadiklari olmustur. Basa çikamadiklarini ödüllendirmis, onlara arpaliklar vermis, bu defada onlarin rakipleri siddeti daha artirmislardir. Ve zaman zaman da bu Dag Eskiyalari, Kirsal Alan Çeteleri sehirlere inmisler, cumhuriyetin ilk yillarina kadar etkinliklerini sürdürmüslerdir. Milli mücadele döneminde 20'nin üstünde ayrilikçi, Halifeci, milli mücadele karsiti gruplar vardi. Bir bilgiye göre bu dönemdeki Çete Grubu 125 dolayindadir.
Devlet tecrübesi ve gelenegi sunu göstermistir ki idarede Zaaf (zayiflik) katiyen kabul edilemez. Yönetimde devlet otoritesi, kanun hakimiyeti, adaletli davranis esastir ve temeldir. Bugün toplumda arttigi görülen asayis sorunu zaman içersinde baska biçimlere dönüsebilir. Çetelesme süreci baslayabilir. Bir takim insanlar ve gruplar kendilerinde durumdan vazife çikarabilirler. Eskiya, çete affi bir devlet zafiyeti gibi görebilir. Nitekim af yasasi ile disari çikanlarin üçbini tekrar suç isleyerek cezaevlerine dönmüslerdir. Politikacilar ilerde devlete ve halka yönelebilecek hassas konularda daha dikkatli olmak zorundadirlar. Türbindekiler için eskiyanin sirti oksanamaz. Huzurlu, rahat yasamak için herkes Güçlü Devlet'ten yana olmak zorundadir. Devlet hem adil (adaletli) hem otariter olacaktir. Yakin tarihimiz bu baglamda ders verecek bir çok olayla doludur. Rahmetli ismet Pasa'nin (Inönü'nün) dedigi gibi, "Eskiyanin bu gece ne yapacagi belli olmaz."
nazifkaracam@gazetetrakya.com