ORFEUS'UN FÜLÜTÜ GIBI KIRKLARELI'NDE GAYDALAR DA SUSTU

Bir vesileyle yazmis ve anlatmistim. Kirklareli'nin arkeolojik kültürü gibi Müzik Kültürü de zengindir. Aslinda KIRKLARELI KÜLTÜR ZENGINI bir yerdir. Tarihin en önemli olaylarini ve savaslarini yapmis uluslar Kirklareli'nde geride önemli tarihi bilgiler, Tarihi Mekanlar birakmislardir.
Keza Kirklareli'nin genel tarihi içinde Yemek Kültürü, Su Kültürü, Eglence Kültürü ve de Halk Kültürü önemli yer tutmaktadir. Özellikle bag ve sarap kültürünü de unutmamak gerekir. Bu nedenle KIRKLARELI KÜLTÜR ZENGINI dedigimiz zaman olayi abartmis olmuyoruz. Fakat bütün bunlarin ne ölçüde olduklarini ortaya çikarmak için bizim yaptigimiz arastirmalarin ileriye tasinmasina baglidir.
Biz, müzik üzerine arastirma yapmaktan uzakiz. Ancak 1985 yilinda Belçika-Bürüksel Konservatuari Müzik Enstürmanlari Müzesi Müdürü Hubert Boone'den aldigimiz bir mektup üzerine Gayda çalanlarla ilgili bir arastirma yaptik. Bu arastirmayi yapmamiz için adimizin ve adresimizin Ingiliz Kembriç Üniversitesi ögretim üyelerinden müzikolog Prof. Dr. Laurenc Picken'den aldiklari da gelen yazida bildiriliyordu. Bu Ingiliz müzik bilgini ile Türkiye'de tanismis, Halk Çalgilari üzerine arastirma yapmak üzere Kirklareli'ne geldiginde ise dost olmus, 20 yila yakin mektuplasmistik. Sonra o, "Türk Halk Çalgilari" kitabini yayimladi. Bunu, Batili bilim adamlari ve arastirmacilarin ne kadar saglam bir yöntem kullandiklarini belirtmek için yaziyorum.
Bizim Kirklareli Ilinde Gayda çalanlar üzerine arastirma yaptigimizda Kirklareli Merkez Ilçe'de Hüsnü Yürüdü, Ertan Hosten, Lüleburgaz Eskitasli'dan Kamil Gül, Demirköy'den Fikri Önder, Kofçaz'dan Ahmet Kahraman gayda çalmayi birakmis, gaydalarini rafa kaldirmislardi. Tipki Trakya Mitolojisinden adi geçen sair ve fülüt sanatçisi Orfeus'un Fülütü gibi, onlarin da gaydalari susmustu.
Gayda, Irlanda kökenli, nefesli bir çalgidir. Çesitli yollardan Avrupa'ya geçmis, Balkanlar'a sarkmis, Bulgaristan'dan Kafkaslar'a kadar uzanmistir. Balkanlar'da gaydaya en fazla Bulgaristan ilgi göstermistir. Özellikle müslüman Pomaklar'da gayda çalan çok olmustur. Osmanlilarin Balkanlar'a yerlesmesinden sonra Gayda Türklerin de çaldigi bir müzik araci olmustur.
Gayda tulumlu bir çalgidir. Kir ve çoban çalgisi olarak ün yapmistir.
Kirklareli gaydacilari 21 yildir Belçika Bürüksel Kraliyet Müzik Konservatuari Müzesindedirler. Isimleri, fotograf ve özgeçmisleri ile orada, Kirklareli ile birlikte Türkiye' yi temsil etmektedirler. Tabii arastirmayi yapmis olmamiz itibariyle biz de müze Genel Direktörü Hubert Boone' den bir tesekkür yazisi almisisizdir. Bati insanlari en küçük bir bilgiye dahi tesekkür etmekten geri kalmazlar.
Kirklareli'ne diger kültürlerle birlikte Müzik Kültürü'nün de arastirilmasina siddetle ihtiyaç vardir. Gerçi Izmir Radyosundan Halk Türküleri sanatçisi DR. Hüseyin Yaltirik bir arastirma yapmis ve arastirmanin kitabini çikarmis ise de bu arastirmaya bir ILK ADIM olarak bakmak gerekir. Çaldigi fülütün nagmeleri ile dogada bütün canlilari ayaga kaldiran, dinlemelerini saglayan Orfeus üzerine bir arastirma yoktur. Orfeus'un da bir öyküsü vardir. Birkaç bin yil ötelerden Orfeus'un Fülütü'nün sesini duymak, onu derin bir sessizlik içerisinde dinlemek olaganüstü bir olaydir. Bütün hayvanlar, bitkiler alemi ve insanlar Orfeus'un fülütünden çikan nagmelerle kendilerinden geçmislerdir. Mitoloji olayi böyle anlatmaktadir. Orfeus ayni zamanda sairdir. Siirleri çiglik çigligadir. Orfeus'un müziginde doganin dili ve sesi vardir. Sanirsiniz ki Karadeniz'in kiyilara vuran dalgalari Orfeus'u çagristirirlar. Ulu agaçlarin ve ormanlarin kurdu kusu Orfeus müzigini duyunca derin bir sessizlik içinde onu dinlemeye koyulurlar. Fakat bu gün itibariyle Trakya'da, Trakya kirlarinda, ormanlarinda, dag ve bayirlarinda artik orfeus'un ne kendisi, ne de fülütünden çikan o gizemli (esrarengiz) müzik vardir. Gaydacilarla birlikte o da susmustur. Onlara kulak verenler de artik yoktur. Her devrin sarkisiyla, türküsüyle geldigi gibi, birgün Orfeus' a dönüs olur mu, insanlar gayda dinlerler mi bilemem?
nazifkaracam@gazetetrakya.com