Kirklareli Il Saglik Müdürü Mehmet Bilgin, mide ve bagirsak rahatsizliklarinin en önemli tetikleyicilerinden birinin norovirüs oldugunu ifade ederek, “Vatandaslar bu konuda dikkatli olmali” dedi. Bilgin yaptigi açiklamada, “Norovirüs, mide ve bagirsaklari etkileyerek gastroenterite yol açan önemli etkenlerdendir. Bati Avrupa ve ABD'de en yaygin etkenler arasindadir.
Gelismis ülkelerde bakteriyel olmayan gastroenteritin majör sebebi olup tüm yas gruplarindaki salginlarin yaklasik %80'inden sorumludur. Tüm enfeksiyöz hastaliklarin Ingiltere'de %6'si, Irlanda'da %11'i tek basina norovirüslerle meydana gelmektedir. CDC'ye göre gida kaynakli gastroenteritlerin en az %50'sinden norovirüsler sorumludur.
VIROLOJI
Norovirüs Calicivirüs ailesinden, tek sarmalli zarfsiz 27-40 nm büyüklügünde bir RNA virüsüdür. Calicivirüs ailesi salgin yaptiklari yerlere göre isimlendirilen birçok virüs içerir. Bunlardan ilki olan Norwalk virüs, 1968 yilinda ABD'nin Ohio Eyaletinin Norwalk kentinde, okul çocuklarinda görülen gastroenterit salginina yol açmis ve ismini salgin kentinden almistir. Daha sonraki salginlarda baska isimler de verilen virüs, ilk salgin yaptigi yerin ismi ile "Norwalk-like virüs" olarak anilmaya baslamis, günümüzde ise Norovirüs ismi kabul görmüstür.
Norovirüsler çok fazla genetik varyasyonlar gösterirler. Genetik farkliliklara en çok viral RNA rekombinasyonlari neden olur. Ayrica virüsün RNA bagimli RNA polimeraz enziminin RNA sentezi sirasinda mutasyona egilimli olmasi da bu farkliliklarin meydana gelmesinde rol oynamakta ve böylece yeni suslar ortaya çikmaktadir. Norovirüslar Gl, Gll, Glll, GIV ve GV olmak üzere 5 genogruba ayrilirlar. Ayrica bu genogruplar, majör kapsid proteinini kodlayan gen sirasinin analizine göre en az 30 genetik kümeye (cluster) ayrilir. Gl, Gll, GIV insanlarda infeksiyona yol açmaktadir.
Genogrup II, norovirüs gastroenteritlerinin %90'indan sorumludur, bunu Gl izler. GII.4 genetik kümesinin epidemi egilimli oldugunu ortaya koyan kanitlar vardir.
Genogrup IV insanlarda oldukça nadir bulunur ve önemi tam olarak bilinmemektedir. Çevresel sartlara (donmaya ve 60 dereceye kadar isiya) nisbi olarak dirençlidir. Klora karsi dayaniklidir. 10 ppm (mg/lt) klor ihtiva eden su sebekelerinde dahi virüsün canliligi devam edebilir.
BULASMA VE EPIDEMIYOLOJI
Asil bulasma yolu fekal oral yoldur. Bu sekilde diski ile kontamine su (içme suyu ya da havuz) ve yiyeceklerle bulasma olabilecegi gibi insandan insana temas ile de dogrudan bulasma olabilmektedir. Fekal oral yol disinda, virüs içeren kusmuk partikülleri yoluyla da bulasma meydana gelebilmektedir. Virüsün gidalarla yayilmasi, gidayi hazirlayan kisilerce gidanin kontamine edilmesi veya virüs içeren sularla hazirlanan gidalar yoluyla olmaktadir. Bazi yiyecekler bir restorana veya dükkâna ulastirilmadan önce norovirüsle kontamine olabilir. Birçok salgina, kontamine sularda yetisen kabuklu deniz hayvanlarinin tüketimi sebep olmustur. Salatalar ve donmus meyveler gibi diger ürünler de kaynakta kontamine olabilirler.
1997-2000 yillari arasinda CDC'ye rapor edilen norovirüs salginlarinin %57'sinin gida kaynakli, %16'sinin insandan insana yayilim, %3'ünün su kaynakli oldugu bildirilmis, %23'ünde ise bulas kaynagi tespit edilememistir.
Solunum yolu ile bulasma konusunda kanit yoktur.
Insandan insana bulasmasi kolaydir ve infeksiyöz dozu çok düsüktür. Bir kisiyi infekte etmek için 10-100 viral partikül yeterlidir. Enfekte bireylerin diski ve kusmuklari ile etrafa saçtiklari virüsler ya da kontamine yüzeylerle temas sonrasinda saglikli bireylere geçebilen virüsler yoluyla kolaylikla bulasma olabilir.
Çevrede (cansiz yüzeylerde) birkaç güne dek stabil kalabilmektedir. Kisa süreli bagisiklik biraktigi için salginlarda duyarli insanlarin %50'den fazlasi etkilenebilir. Su ve gidalar disindaki salginlarda genellikle hastaneler, bakim evleri, gemiler, askeri kislalar ve okullar gibi kapali ortamlarda yasayan insanlar etkilenir.
Özellikle su kaynakli salginlar sirasinda primer ataktan sonra sekonder atak meydana gelir. Salginlar genellikle 1-2 hafta içinde kendiliginden sonlanir. Norovirüslerle herkes enfekte olabilir. Öncelikle büyük çocuklar ve eriskinler enfekte olurlar.
Tüm yil boyunca görülebilir ancak iliman bölgelerde genellikle kis aylarinda insidansi daha yüksektir. Norovirüsle iliskili salginlar son birkaç yilda çok önem kazanmistir, özellikle Avrupa Birligi Ülkeleri, ABD, Çin ve Japonya'da norovirüs ile ilgili detayli çalismalar yapilmistir. Son yillarda farkli ülkelerden de norovirüs salgin bildirimleri olmaktadir. Birçok farkli norovirüs irki vardir ve genetik faktörlerdeki farkliliktan dolayi, irka spesifik immünite uzun süreli olmayip, genellikle sadece birkaç ay sürmektedir. Bu yüzden norovirüs enfeksiyonu bir insanin ömrü boyunca nüksedebilir.
Rotavirüslerden sonra, akut infantil gastroenteritin ikinci önemli sebebi norovirüslerdir. Özellikle gelismekte olan ülkelerde norovirüs enfeksiyonlari erken çocukluk çagi sirasinda görülmeye baslar ve antikor prevalansinin artisi eriskin çaga kadar sürer. Çin'de yapilan bir çalismada 7 aylik bebeklerde norovirüs seroprevalansi %41, 1 yasinda %65, 3 yasinda %85 ve 8-9 yasinda %100 bulunmustur. Oysa gelismis ülkelerde norovirüse karsi olusan antikorlar genellikle hayatin daha ileri dönemlerinde kazanilir ve eriskinlerin %50'sinden fazlasi antikora sahiptir. Seroprevalans çalismalari Ingiltere, Italya, Çin, Güney Afrika ve Kenya'da 2 yasindan küçük çocuklarin %50-90'inin calicivirüslara karsi antikorlari oldugunu göstermistir. Ingiltere'de 2005 yilinda yapilan bir arastirmaya göre, akut gastroenterite neden olan etkenlerin ilk sirasinda norovirüsler bulunmaktadir. Norovirüs, sadece Amerika'da yilda yaklasik 23 milyon akut gastroenterit olgusuna neden olmaktadir. Bu sayi ile viral gastroenteritler (özellikle norovirüs) soguk alginligindan sonraki bildiren en sik salgin hastalik olarak karsimiza çikmaktadir. Norovirüs ile ölüm bildirilmemistir.
PATOGENEZ
Virüs dis yapisindaki uzantilarla konak ince bagirsak hücrelerini enfekte eder, genetik materyal hücre içine transfer olur. Orada replike olur, sonunda konak hücrelerini de parçalayarak olusan binlerce yeni virüs etrafa saçilir. Ince barsagin jejunum bölümünde geçici histopatolojik degisiklikler görülür. Geçici D-ksiloz ve yag malabsorbsiyonu olur. Bununla beraber diyarenin kesin mekanizmasi bilinmemektedir.
KLINIK VE BELIRTILER
Inkübasyon periyodu 12-72 saat arasinda degismekle birlikte genellikle 24-48 saattir. Belirtiler kramp seklinde karin agrisi, bulanti, kusma ve diyare seklindedir. Diyare genellikle günde 4-8 kez olmak üzere sulu ve kansizdir. Bazi hastalarda yüksek ates, bas agrisi, halsizlik ve ekstremite agrisi görülebilir.
Hastalarin çogu 2 ya da 3 günde iyilesir. Çocuklar ve yaslilarda dehidratasyon meydana gelebilir ve hastane yatisi gerekebilir.
Hastaligin ilk 24-48 saati içinde diskiyla virüs atilimi maksimum düzeydedir. Bazi vakalarda iki-üç haftaya kadar diskida virüs tespit edilebilmektedir.
Iyilesme genellikle tamdir ve uzun dönemde herhangi bir sekele yol açmamaktadir. Hastalik esnasinda ve sonrasinda bazen hiçbir belirti olmaksizin kisi uzun dönem virüs tasiyicisi olabilmektedir. Gönüllüler üzerinde yapilan çalismalara göre infeksiyonlarin %30'u asemptomatik geçirilmektedir.
BAÄzISIKLIK
Norovirüse karsi bagisiklik mekanizmasi açik degildir. Bagisiklik susa spesifik görünmekte ve sadece birkaç ay sürmektedir. Genetik olarak da farklilik gösteren suslar sözkonusu oldugundan ayni kiside tekrar infeksiyon görülebilmektedir. Bu durum salginlarda tüm yas gruplarindaki yüksek atak oranini açiklamaktadir.
TANI
Klinik belirti ve bulgular tanida yeterli degildir. Bununla birlikte hastaligin yogun görüldügü yerlerde ve salginlarda, gastroenterite neden olan diger etkenlerin ekarte edilmesi ile klinikle tani konabilir. Diski mikroskopisinde lökosit yoktur. Etken in vitro olarak üretilemediginden rutin tanida diski ve bazen kusmuk örneklerinde real-time PCR ve ELISA yöntemi kullanilir. Numune olarak süpheli su ve sivi örnekleri de kullanilabilir. ELISA yöntemi ile klinik materyalden antijen saptanabilir. Tanida immün elektron mikroskopisi de kullanilmaktadir. Gaita testleri sonuçsuz kaldiginda veya yapilamadigi durumlarda, bazen norovirüse karsi antikor aramak için kan testleri de yapilabilir. Hastalik geçirildikten 10-14 gün sonra virüse karsi gelismis antikorlarin serolojik olarak tespiti mümkündür. Bir gastroenterit salginin norovirüs orijinli olup olmadiginin tahmini için CDC tarafindan ileri sürülen epidemiyolojik kriterler; diski örneklerinin bakteri ve parazit için negatif olmasi, hastalarin >%50 kusma olmasi, hastalik süresinin 12-60 saat ve inkübasyon süresinin 24- 48 saat olmasidir. Örneklerin toplanma zamani, sayisi, kalitesi, transport ve saklanmasi, norovirüs enfeksiyonunun tanisini etkiler. Hastaligin akut fazinda viral yayilim en yüksektir.
TEDAVI
Norovirüslere karsi spesifik bir tedavi ve koruyucu asi henüz yoktur. Hastalik genel olarak kendini sinirlar niteliktedir. Çogu insan hasta olduktan sonra üç gün içerisinde eski sagliklarina kavusur. Ishal ve kusmasi olan hastalarin, su kayiplarini önlemek için bol miktarda sivi almalari gerekmektedir. Ciddi rehidratasyonun görüldügü küçük çocuklar ve yaslilarda, intravenöz sivi replasmani verilmesi gerekebilir. Bas agrisi, kas agrisi ve bulanti için semptomatik tedavi yararli olabilir.
KORUNMA VE KONTROL
Norovirüslere karsi koruyucu asi henüz yoktur.
Norovirüsler, enfekte insanlarin gaita ya da kusmuklarinda bulunurlar. Insanlar su yollarla virüsle enfekte olabilirler:
• Norovirüsle kontamine yiyecek ya da içeceklerin tüketilmesi,
• Norovirüsle kontamine yüzey ya da cisimlere dokunan ellerin agza sürülmesi,
• Hastalik semptomlari gösteren kisilerle direkt temas kurulmasi (hastalarin korunmasiz bakimlarinin yapilmasi, hastalarin kaplarinin ve yiyeceklerinin paylasilmasi vb.).
Yiyecek, içecek ve cansiz yüzeylerin (mobilya, parmakliklar, halilar, kapilar gibi yüzeyler) norovirüslerle kontaminasyonu, kontamine eller, gaita ya da kusmuk bulasmis çalisma yüzeyleriyle direkt temas veya kusmuktan yayilan küçücük bir damlacigin hava yoluyla yiyecek, su ve yüzeylere tasinmasiyla gerçeklesebilir. Virüs insan vücudu disinda çogalamaz. Korunmada güvenli su ve gida saglanmasi, sik el yikama ve kisisel hijyen önemlidir. Sekonder bulasmanin önlenmesi için el yikama ve standart enfeksiyon kontrol önlemlerine uymak gereklidir. Salginlar sanitasyon ve hijyen standartlarinin yükseltilmesi ile önlenebilir.
Norovirüs Salginlarinda Korunma Tedbirleri:
• Salgin içme suyu kaynakli ise enfekte sularin tüketimi önlenmeli veya sular kaynatilarak tüketilmelidir. Enfekte olan sularda virüs 2-4 hafta kadar kalabilir.
• Salgin gida kaynakli ise kaynagin tüketiminin hizla engellenmesi gerekmektedir. Norovirüsle enfekte insanlar, yiyecek, su ya da diger nesneleri kontamine edebilecekleri islerden kaçinmalidirlar.
• Etkilenen hastane çalisanlari, bakim isi yapanlar ve gida isinde çalisanlar, semptomlari tamamen geçtikten en az 48-72 saat sonra ve haftalarca devam edebilecek virüs yayilimi hakkinda egitildikten sonra ise baslayabilirler.
• Hastanede izlenen olgular için hastalarin izole edilmesi ya da benzer vakalarin ayni odada izlenmesi uygun bir yaklasimdir.
• Salginin kaynagi ne olursa olsun eller sik sik yikanmalidir (özellikle tuvalet sonrasi, bebek bezi degisimlerinden sonra, yemekten önce ve sonra, yemek hazirlamadan önce ve sonra, süpheli temastan sonra vb.).
Eller bol su ve sabunla yikanmalidir. Sivi sabun tercih edilebilir. Alkol bazli jeller ve kolonya kullanimi faydali olabilir.
• Tuvaletlerdeki kusmuk ve/veya gaitalar su ile temizlenip uzaklastirilmali ve dezenfektanlarla temizlik yapilmalidir.
Kontamine olabilen kapi kollari, musluklar, lavabolar vb. yüzeyler tamamen temizlenip, dezenfekte edilmelidir. Bu amaçla hipoklorit içeren dezenfektanlar kullanilabilir. Kontamine alanlarin temizlenmesi sirasinda eldiven ve yüz maskeleri kullanilmali, eller sik yikanmalidir.
• Hastalarin giysi ve çamasirlari ayri yikanmalidir (sicak su ve deterjan ile).
Kontamine yatak örtüleri en az 70° C de, tercihen çamasir suyu içeren deterjanlarla yikanmalidir.
Bu Habere Henüz Yorum Yapılmadı. İlk Sen Ol