NASRETTIN HOCA-KARAGÖZ VE DEDEKORKUT YASADILAR MI?

Türk kültür ve sanat hayatinda yasayip yasamadiklari tartismali üç kisi vardir. Ancak yasadiklari esasina göre kendilerinden söz edilmektedir.
Fakat bazi arastirmaci yazarlar Nasrettin Hoca'nin, Dedekorkut'un ve Karagöz'ün yasamadiklarini, bunlari Türk halkinin yarattigini iddia etmektedirler. Bilindigi üzere Karagöz, Türk Gölge Oyunu'na adini veren bir sanatçidir. Kirklarelili oldugu, Demirköy Dökümhanesi'nde çalistigi, sonra Hacivat ile bulusmak üzere Bursa'ya gittigi ve orada Osmanli Sultani Orhan tarafindan idam edildikleri yazili kaynaklarda yer almaktadir.
Bu bilgiden hareketle biz de Karagöz üzerine yaptigimiz arastirmada onun köyünü dahi Vize'de tespit etmis bulunmaktayiz. Bu bilgilerin isiginda Kültür Bakanligi onun heykelini Kirklareli'ne dikmistir? Belediye ise Karagöz'ün adini Kakava Senlikleri ile birlestirmistir. Fakat Karagöz üzerine arastirmalari ile taninan bir takim arastirmaci yazarlar onun gerçekte degil, Türk halkinin hayalinde yasadigini, bir Hayal Kisi oldugunu söylemektedirler. KARAGÖZ, Gölge Oyunu'nun adidir. Kendisi degildir. Halk onu kendisini temsil için yaratmis, Hacivat'in karsisina çikarmistir. Karagöz Türk halkini, Hacivat ise oynadiklari gölge oyununda okumus kesimi temsil etmektedir. Ancak bugün itibariyle elimizdeki bilgiler ve yazili kaynaklarin çogunlugu Karagöz'ün Kirklareli'li ünlü bir Osmanli Kiptisi (Çingenesi) oldugu noktasinda birlesmislerdir. Bizim de sahsi kanatimiz ve görüsümüz bu merkezdedir. Bu nedenle halk onu yasamis bir sanatçi olarak bilmektedir. Yüzyillardan beri KARAGÖZ halki konusmaktadir.
Dedekorkut ise edebiyatta hikâyeleri ile taninmistir. 14. yüzyilin sonu ile 15. yüzyilin baslarinda yasadigi varsayilmaktadir. Ancak adi ilinmemektedir. Onun yazdigi yada derledigi söylenen 12 dolayinda hikâyesi vardir. Edebiyatçilar onun hikayelerinin bu yillarda Dogu Anadolu'ya yerlesmis Oguz Türkleri ile düsmanlari arasindaki savaslari, mücadeleleri anlattigini söylemektedirler. Fakat genel kani Dedekorkut diye birisinin yasamadigidir. O da Karagöz gibi halk tarafindan bu hikayeleri yazan kisi olarak yaratilmistir. Bu siralar Dedekorkut ile ilgili bir filmin çekimleri yapilmakta, bir Türk sanatçisi onu canlandirmaktadir. Geçen yil Karagöz'ün de filmi yapilmis ve büyük de ilgi uyandirmistir.
Bizim Dedekorkut üzerine bir arastirmamiz yoktur. Edebiyatçi Mustafa Nihat Özen onun hikayelerinin bir sanatçi tarafindan yazilmis kadar dikkat çekici oldugunu, hikayelerin yari siirsel yari düz yazi ile anlatildigini, hikâyelerde efsanelere yer verildigini yazmaktadir. Tekrar etmek gerekirse ve filmini çeken sanatçilarin da ifade ettikleri gibi Dedekorkut diye birisi yasamamistir. Fakat bugün için herkes onun yasadigini bilmekte, ona inanmaktadir.
Nasrettin Hoca'ya gelince. Nasrettin Hoca herkesçe malûm bir kisidir. Nevsehirli olarak bilinmekte, fikralari, nükteleri ile taninmaktadir. Fakat onun da yasamadigi, ona mal edilen fikralarin sahibinin Türk Zekasi olduguna inanilmaktadir. Gerçekte Nasrettin Hoca diye birisi yoktur. Halk hayali zeki ve yasli bir insani Bilge Kisi konumuna getirerek, onun agzindan söyleyecekleri söylemistir. Kisa fikralarla Türk halki zekâsini, hazir cevapliligini yansitmistir. Nasrettin Hoca da Dedekorkut'un yasadigi zamanlarda yasamis kabul edilir. Onun yasadigi varsayildigi 1400'lü yillarda Yildirim Beyazit ile Timur Ankara Savasi'ni yapmislardir. Ünlü romanci Halide Edip Adivar yazdigi Maske ve Ruh adli kitabinda bu savas yillarinin Nasrettin Hocasi'ni ve Esegi'ni anlatmistir. Bilindigi gibi Nasrettin Hoca yalniz fikralari ile degil, esegi ile de ünlüdür. Nevsehir Gölü'ne yogurt çalmakla taninmistir. Onu bilimsel olarak arastiran su an bir Amerikan üniversitesinde ögretim üyeligi yapan Doç. Dr. Hakki Gürkas olmustur. Hakki Gürkas Kasaplar Çarsisi içinde bakkaliye dükkanlari olan GÜRKAS KARDESLER'den Serafettin Gürkas'in ogludur. Hakki Gürkas arastirmasini Doktora Tezi olarak yapmistir. Ancak tahmin ederim ki Doç. Dr. Hakki Gürkas da tezini Nasrettin Hoca'nin yasadigi noktasindan hareketle hazirlamistir. Fakat yazili bilgi ve görüslerin isiginda Nasrettin Hoca da hayalidir, fakat halk digerleri gibi onun da yasamis, ona mal edilen fikralari söylemis kabul etmektedir. Bu vesileyle sunu söyleyeyim ki dünyada hemen hemen her ülkenin bir Nasrettin Hocasi, Karagöz'ü vardir. Bir yerde halk varsa Dedekorkut da, Karagöz de, Nasrettin Hoca da vardir. Onlar çesitli alanlarda halkin kendisini temsil etmektedirler.
nazifkaracam@gazetetrakya.com