"Kus gribi ölümcüldür"

Kirklareli Il Tarim Müdürlügü, son yillarin gündemden hiç düsmeyen hastaligi â?~kus gribi'ne karsi vatandaslari uyariyor. Yetkili mercilere bildirilmesi zorunlu hastaliklardan biri olan kus gribiyle ilgili olarak, web sitesinde önemli bilgilere yer veren müdürlük, hastaligin ölümcül olduguna dikkat çekti. Iste halk arasinda â?~tavuk vebasi' olarak bilinen kus gribiyle ilgili bilgiler
Avian influenza (AI) evcil ve yabani kanatlilar ile memeli hayvanlarin çogunda solunum ve sindirim sistemine ait belirtilerle birlikte yüksek morbidite ve mortalite ile seyreden, insanlardaki grip benzeri bir hastaliktir.
Infekte tavuklarda yüksek mortalite ile seyreden bu hastalik olgusu ilk kez 1878 yilinda Italya'da belirlenmis ve hastalik "tavuk vebasi" olarak adlandirilmistir. Bu hastaligin etkeninin bir virus oldugu 1901 yilinda ortaya konulmus olmasina karsin, etkenin 1930lu yillarda ilk kez izole edilen memeli influenza A viruslari ile iliskili oldugu ancak 1955 yilinda gösterilebilmistir. Hindilerde ise ilk izolasyon 1963 yilinda Kuzey Amerika'da yapilmistir.
ETIYOLOJI
Hastalik etkeni Orthomyxoviridae familyasindan Influenza gurubuna ait, tek sarmalli, RNA karakterinde genetik madde tasiyan Influenza A virüsüdür.
Influenza viruslarinin 3 tipi identifiye edilmistir. Bunlar Influenza A,B ve C tipleridir. Influenza viruslari iliman ve kutuplara yakin bölgelerdeki insan, domuz ve at populasyonlarinda belirli zamanlarda, özellikle kis mevsiminde, tropikal ve subtropikal bölgelerde ise bütün yil boyunca görülmektedir. Bununla beraber kanatli ve deniz memelilerinde herhangi bir zamanda influenza salginlari çikabilir. Kitalar arasi çikan salginlarda, virusun alttiplerinde bir benzerlik yoktur. Bu da sunun önemini vurgular; yatay enfeksiyonlarin yaninda, genetik mutasyonlarda hastaligin etkisi ve siddeti üzerinde büyük bir rol oynamaktadir.
BULASMA
-Infekte hayvanlarin sekresyonlari ile, özellikle diski ile direk temas,
-Kontamine yem, su, ekipman ve kiyafetlerle,
-Klinik olarak hastalik belirtilerini göstermeyen su ve deniz kuslariyla,
-Kirik ve çatlak kontamine yumurtalar civcivleri kuluçka makinasinda iken infekte edebilir.
VIRÜSUN DIS ORTAMLARDA YASAM SÜRELERI
Çevrede Influenza viruslari çevresel ortamda ve özellikle serin ve nemli kosullarda uzun zaman sürelerinde canliliklarini korurlar. Diski materyalinde enfektivite 4 0C'de 30-35 gün, 20 0C'de 7 gün sure ile muhafaza oldugu, ayrica Influenza viruslari çok fazla su kuslarinin bulundugu göllerden ve havuz sularindan izole edilmistir.
Karkaslarda AI virüsü karkaslarda ortam sicakliklarinda yalnizca birkaç gün canliligini koruyabilirken buzdolabi sicakliklarinda 23 güne kadar canli kalir. Viremik safhada islenen kuslar virüs içeren kanlari veya diski materyali ile diger karkaslari bulastirirlar. Paketleme ve depolama sirasinda olusabilen damlama da enfekte karkaslardan kontamine olmus olmalari ihtimalinden dolayi önemlidir.
Et ürünlerinde Merkez iç sicakligin 71 °C ye ulastigi bir isil islem uygulamasinda 1 saniyelik süre, Tavuk vebasi(kus gribi,avian influenza, HPNAI) virüsünün kanatli etinde inaktivasyonu için uygundur.
INKÜBASYON SÜRESI
Hastaligin kuluçka süresi 3-5 gündür. Genellikle 24-36 saatte hastalik kendini gösterir. Hastalar 1-7 gün içerisinde ölürler.
KLINIK BELIRTILER
-Avian Influenza enfeksiyonunda klinik semptomlar çesitlidir ve virus suslarinin virulensi, etkilenen tür, yas, çevre ve ayni anda seyreden bakteriyal hastaliklar semptomlarin üzerine etkilidir.
-Hasta hayvanlarda vücut isisi yükselir, tüyler kabarir, istahsizlik, depresyon, siddetli ishal,
-Yumurta veriminde durma noktasina varacak sekilde siddetle azalma, yumurta kabugunun yeterince gelismemesine bagli olarak sekilsiz yumurta,
-Hasta hayvanlarin göz kapaklari kapanabilir, konjuktiva sismis ve kirmizi renktedir. Sakal ibik ve gözlerin çevresinde karakteristik olarak ödem ve siyanoz sekillenir. Ödem boyun ve gögüs bölgesine de yayilabilir. ödem bogulma ile sonuçlanan solunum güçlügüne neden olur. burun deliklerinden grimsi kanli bir eksudat gelir. Ayaklarda morarma, özellikle hindi palazlarinda solunum yollarinin tikanmasi ilgi çekicidir.
-Kitle halinde ani ölümler (% 100e varan),
-Hastalanan hayvanlar çogunlukla iki gün içerisinde ölürler. Akut dönemi atlatan hayvanlarda eksitasyon, konvulsiyonlar veya dönme hareketleri ve ataksi dahil olmak üzere sinirsel belirtiler, inkoordinasyon, yürüyememe ve ayakta duramama gibi klinik bulgular gözlenir. Yumurta verimindeki ani düsüsün yanisira yumurta kabugunda renk açilmasi, kalitesinde bozukluk sekillenmesi ve incelme dikkat çekici sekilde artar.
Klinik belirtilere bakilarak hastalik teshis edilemez. Kesin teshis için laboratuvar teyidi sarttir.
Otopsi Bulgulari
Patolojik bulgular virusun virulensine ve kanatli türlerine göre degiskenlik gösterir. Ölüm sertligi ölümü takiben hemen sekillenir. Ani ölümlerde herhangi bir lezyon belirlenemezken ileri safhalarda;
Tavuklarda; .Kaslarda siddetli (agir)kanamalar, dehidrasyon, bas ve boyun bölgesinde subcutan ödemler, burun ve agiz boslugunda irinli akinti, Konjuktivada siddetli kanamalar, bazen petesiler, tracheanin lumeninde yogun mukoz exudati, ya da siddetli hemorajik tracheitis, Sternumun iç kisminda serosada ve abdominal yaglarda, serosal yüzeylerde ve vücut boslugunda petesiyal kanamalar, böbreklerde agir kanamalar, bazen tubuluslarda ürat birikintileri ile birlikte ovaryumlarda hemorajiler ve dejenerasyon, proventrikulusun mukozal yüzeyinde, özellikle taslik ile birlesme yerinde hemorajiler, Taslikin iç tabakasinda hemorajiler ve erozyonlar (ülserler), bagirsak mukozasindaki lenfoid dokularda hemorajik odaklar, yumurta tavuklarinda yumurtaliklarda kanamalar veya nekrotik odaklarla birlikte dejenerasyonlar, hindilerde; lezyonlar tavuklarda görülenlerle benzerdir, fakat ayni derecede belirgin olmayabilir.
Ördeklerde; HPAI ile infekte olabilir ve virusu saçabilir, klinik semptomlari ya da lezyonlari göstermeyebilir.
Teshis için laboratuvara gönderilecek materyaller (örnekler)
Tipik hastalik belirtisini gösteren yeni ölmüs kanatli hayvanlar ile hasta olup numune olarak gönderilmek üzere öldürülen hayvanlar (Hindi, devekusu, kaz gibi iri cüsseli hayvanlarin bütün gönderilmesinde sikinti olmasi halinde, boyun dahil olmak üzere sadece bas bölgesi), Yeni ölmüs/öldürülmüs hayvanlardan, antibiyotik içeren tasiyici sivi içinde aseptik olarak alinmis trachea, kloaka veya bu dokulardan alinan swaplar, beyin, karaciger, dalak, akciger, mide ve bagirsak içerigi, üst düzeyde alinmis biyo güvenlik tedbirleri ile ortalama olarak alinan 3-5 adet numune; soguk zincir kuralina uygun, en seri vasita ile laboratuvara gönderilir.
KORUNMA
Bu hastaligin çok bulasici ve öldürücü bir hastalik olmasi yaninda insanlara da bulasabilecegi dikkate alinarak Biyogüvenlik Tedbirlerini buna göre almalari gerekmektedir. Avian Influenza hastaligina yönelik bir tedavi yoktur. Birçok ülkede oldugu gibi ülkemizde de ihbari mecburi hastaliklar arasindadir ve devletçe kontrolü esas alinmistir. Hastaliktan dolayi itlaf edilen hayvanlarin sahiplerine bedeli ödenmektedir.
Tavuk Vebasi (avian influenza,kus gribi, HPAI) Hastaligina Müdahale Eden Personelin (Vet. Hek, Tekniker, VST, Isçi v.s ) Kendi Sagligini Korumasi için Almasi Gereken Tedbirler
a) Mihrak için ayrilmis banyo altyapisi bulunan tek bir oda tahsis edilmelidir
b) Bu odalara girecek kisilerin kullanmasi için Avrupa Birligi EN 1492001 standartlarinda onaylanmis FFP3 solunum maskesi. Kisi bu maskeyi odaya girmeden önce yüz yapisina uygunlugunu test etmelidir.
c) Hastaliktan süpheli veya bulasmanin muhtemel oldugu vakalara müdahale eden tüm personel sivi geçirmez özelikte vucudu iyi saran tulum ve elli iyice kavrayan eldivenler kullanmalidir
d) El temizliginde genel hijyen tedbirlerine özel bir önem verilmelidir.(Eller bol su ve sabun ile en az 30 saniye yikanacaktir)
e) Kus gribine yakalanmis veya bundan süpheli hayvanlarla temas eden bütün çalisanlarin koruyucu gözlük kullanmalari gerekmektedir.
f) Bütün hasta, ve hastaliktan veya bulasmadan süpheli hayvanlar ile tibbi attiklarin sizdirmaz tibbi atik torba/çanta/konteynir lara konularak biogüvenlik tedbirleri kapsaminda imha edilmesi gerekmektedir.
g) Hastalik halinde çevreye bulasma ihtimali olan mekanlarin Hypochlorite(formalin, iyot bilesikleride olabilir) ile dezenfekte edilmesi gerekmektedir.
h) Hastaliga müdahele eden personelin çamasirlari hastalik bulasani olarak kabul edilmelidir.
i) Tavuk vebasi hastaligi çikan bölgede "hasta veya ölmüs hayvanlarla" temasta olanlardan "bu hayvanlari yemleyen, sulayan, atiklarini ve barinaklarini temizleyenlerle, gerekli korunma tedbirlerini almadan hayvanlarin itlafinda veya ölü hayvanlarin bertaraf edilmesinde görev yapanlar" Mutlaka Il Saglik Müdürlüklerine müracati saglanmalidir.
Koruyucu materyal giyilirken
. Eller bol su ve sabun ile en az 30 saniye yikanacaktir.
Koruyucu materyal çikarilirken
. Eldivenler çikarilir,
. Giysi ve galos çikarilir,
. Eller yikanir veya dekontamine edilir,
. Gözlük çikarilir,
. Maske veya gaz maskesi çikarilir,
. Eller yeniden yikanir veya dekontamine edilir,
. yikama yerine alkollü el dezenfektanlari kullanilabilir.
Mevzuat
Tavuk Vebasi Hastaligi (Avian Influenza)
Madde 116- Tavuk vebasi hastaliginin çiktigini haber alan hükümet veteriner hekimi hastalik mahallinde gerekli muayene ve incelemeleri yapar, laboratuvar raporuna istinaden hastalik çikis raporunu düzenler. Hayvan saglik zabitasi komisyonu hastalik çikis kararini alir ve ilan eder.
a) Tavuk vebasi hastaliginin çikmis oldugu yere hükümet veteriner hekimi gelinceye kadar ölen kanatlilara ait kadavralar saklanir. Kokusanlar yakilarak veya gömülerek imha edilir. Hastalik çikan yere gelen hükümet veteriner hekimi teshis için laboratuvara marazi madde gönderir.
b) Laboratuvar sonucu gelinceye kadar geçici kordon konularak hasta kanatlilar ile bulasmadan süpheli kanatlilar ayri bir yerde bulundurulur. Hastaliksiz kanatlilarin hastalarla temasi önlenir.
c) Hasta ve hastaliktan süpheli kanatlilarin bulundugu yere bakici ve ilgililerden baskasinin girmesine izin verilmez, bakicilarin diger kümeslerle iliskisi kesilir. Buralarda gerekli dezenfeksiyon tedbirlerinin alinmasi zorunludur.
d) Hastalik çikan bölgenin giris ve çikislarina tavuk vebasi yazili levhalar asilir. Karantinaya alinan yerlere evcil ve yabani hiçbir kanatli hayvan sokulmaz ve buralardan baska yerlere de kanatli hayvan nakline izin verilmez. Hastalik çikan kümes veya çiftlikteki tüm kanatlilar imha edilir.
e) Hastalik sebebi ile karantinaya alinan yerlerden yumurta, kanatli gübresi, tüyü ve yemlerin disari çikarilmasi yasaklanir, bu hayvan maddeleri imha edilir.
f) Nakliyat sirasinda kanatlilarda veba hastaligindan süphe edildiginde bütün hayvanlar bulundugu yerin il ve ilçe müdürlükleri tarafindan karantinaya alinir. Hastaligin kesin tespiti yapildiginda da tüm kanatli ve altliklar imha edilir.
g) Hastalik çikan kümeslerde karantina tedbirleri son imhadan 21 gün sonra gerekli dezenfeksiyonlar yapilarak kaldirilir.
h) Yurt disindan hudut giris kapilarina getirilen tavuklarda veba hastaligi tespit edildiginde bulunduklari yerde imha edilir.
i) Tavuk vebasi hastaligi mücadelesinde bu Yönetmelik'te yer almayan hususlarda Tavuk Vebasi Korunma ve Mücadele Talimatnamesi'ne göre islem yapilir.