KIRKLARELİ'NİN YETİŞTİRDİĞİ YAHUDİ AYDINLAR

Osmanlı Padişahı İkinci Beyazıt'ın İspanya'dan göç edene Yahudilerin topraklarında iskân edebileceğini duyurması üzerine göçmen durumunda olan Yahudiler 1500'lü yılların başından itibaren Osmanlı Mülkü'ne yerleşmeye başlamışlardır. Bu meyanda Kırklareli'ne gelip yerleşenler de olmuştur. Osmanlı Sultanı Yahudilerin Osmanlı Mülkü'ne gelip yerleşmelerini istemesi boşuna değildir elbet. Padişah Beyazıt da biliyor ki Yahudiler okumuş, sanatkâr insanlardır. Ticareti iyi bilirler. Tebaasının Yahudi Tezgâhı'nda ticareti öğrenmesine şiddetle ihtiyaç vardır. Kendinden önceki Padişahlardan Fatih, Ermenileri İstanbul'a yerleştirmiştir. Kendisinden sonra gelecek olan oğlu Yavuz Selim de Mısır Seferi'nden dönüşte çok sayıda Arap tüccarı, sanatkârı Anadolu'ya getirmiştir. Böylece Osmanlı Padişahları kullarının ticaret yapmalarına imkân sağlamıştır.
Kırklareli'ne iskan edilen Yahudiler de böyle bir hizmette bulunmuşlardır. Biz, yaşlı Kırklareli ticaret erbabından Yahudi Tezgahından geçen çok Kırklarelili ticaret insanı olduğunu duymuşuzdur.
Yahudiler yaşadıkları yerlerde mesleklerini, becerilerini öne çıkarmaktan kaçınmamışlardır. Bu yüzden onların mesleklerini yapan çok Kırklarelili olmuştur. Okumaya da önem vermişlerdir. Gazeteci Yazar Ali Rıza Dursunkaya bir araştırmasında Trakya'da çalışan doktorlar içerisinde çok sayıda Yahudi Doktor olduğunu yazmıştır. Bizim de bir çoğunu tanıdığımız, dostluklar kurduğumuz Yahudi Aydınları vardı. Mesela Adato Ailesi'nden Avukat Menahem Adato, yazar Erol Haker, Doktor Yuda Magriso, Doktor Ester Magriso, Doktor Orhan Adato, Eczacı Hayim Çiprut, Doktor Simento Kaneti, Diş Tabibi Josef Çıprut, Elektrik Mühendisi İsrail Yaker, Magriso, Makine Mühendisi Pinhas Haleva, Doktor Josef Keneti, Avukat Raşel Çıprut, Doktor Suzan Mitrani, Sekreterlik Yüksek Okulu mezunu Estella Mafriso, Ekonomist Josef Mitrani, Güzel Sanatlardan mezun İsrail Samil Magriso. Bu yazdıklarım 1950'li yıllarda Kırklareli'nde yaşayan Musevi Ailelerin çocuklarıdır. 1950 yılında Kırklareli'de 70 dolayında Musevi Hane vardı. Mesela İstanbul'da çıkan ŞALOM(SELAM) Gazetesinin Yazı İşleri Müdürü Kırklareli kökenli bir Yahudi aydınıdır. Bir zamanlar Karakaş Mahallesinin yarısını Musevi Cemaati otururken, bugün bu sayı 2-3 haneye düşmüştür. Yahudi Erol Haker "BİR ZAMANLAR KIRKLARELİ'NDE YAHUDİLER YAŞARDI" kitabında bunları anlatmıştır. Erol Haker son 10-15 yıl içerisinde Kırklareli/Trakya ve tarihte kalan Bulgaristan Yahudilerini anlatan kitaplar yazmıştır. Bu vesileyle şunu da söyleyelim ki ülkemizde çok sayıda Türk Vatandaşı, Yahudi yazar yaşamaktadır. Kırklareli'nin kültürü, ticareti, sosyal yapısı üzerine araştırma yapacaklar için bu tür bilgileri kayda geçirmek gerektiğine inanıyorum. Birlikte yüzlerce yıl yaşamış insanlar arasında dostluklar, arkadaşlıklar, ticaret-müşteri beraberliği olmuştur. Sosyal ve ticari ilişkiler onları sevinçte ve tasada beraber olmalarını sağlamıştır. Geçmişte çok şey yoktu ama var olanlar günümüzdekiler kadar güzeldi. Mesela Haham H.A.Y ı kim hatırlamaz?