KIRKLARELI'NDE CUMHURIYETIN KAZANIMLARINDAN TICARET ERBABI

Türk halkinin cumhuriyet sayesinde 84 yilda aldigi mesafe hâlâ anlasilmis degildir. Nedense kitleler bu tür bir mesafeyi ölçmekten aciz kalmaktadirlar. Galiba zannediyorlar ki geçmis de böyleydi. Oysa geçmis onlarin zannettigi gibi degildi.
Osmanli, ticareti Türk'ün eline vermemistir. Osmanli Panayirlarina satilik esya ve gida maddesi götüren kervanlarda Türk - Müslüman sayisi parmakla gösterilecek kadar azdi. Ticaret, Osmanli tebasinin imtiyazli insanlarinin ellerindeydi. Onlar Rumlardi, Ermenilerdi, Yahudilerdi, Türk Müslüman olmayan insanlardi. Ancak Yahudiler yanlarida hep Türk Müslümanlari bulundurup çalistirilmislar, cumhuriyetin ilk yillarinda Yahudiler'den ticareti ögrenenler, cumhuriyetin ilk is hayatini kurmaya çalismislardir. 1923 â?~lü yillarda Türkiye'nin her tarafinda oldugu gibi Kirklareli'nde de durum baska degildi.
Geçenlerde Kirlareli'nin Kasaplar Çarsisi'nda ticaret yapan Cevad ve Serafettin Gürkas kardeslerle görüsürken Vergi Dairesi'nin ticaret hayatinda 50 yili dolduralara ONUR BELGESI verdigini söylediler. Onlar gibi Onur Belgesi alanlar arasinda Yasar Boyacioglu, Hayrettin Tuncan, Orhan Çetintas gibi kimselerin bulundugu da söylendi. Ancak bildigim kadariyla Kirkklarel'inde 50 yilin üstünde ticaret hayati olanlar isimlerini andiklarimdan daha fazladir. Çünkü Kirklareli'nde ticaret genel olarak Babadan Ogula geçen bir Is Hayati olarak gelisme göstermistir. Onlarin babalari da ticaret yapiyordu. Ahmet Ziya Çetindas'i, Habib Boyacioglu'nu, Kasap Mahmut'u (Gürkas'i) bilirim. Buzogullar'i, Gözlüklüler, Yanardaglar, Isikalpler, Uzun Sükrüler vardi. 60. yila yakin Kirklareli'ndeyim. Bugün ticaret ve is hayati olanlarin babalari ticaret yapiyorlardi. Benim gibi Sirma Yanko Çarsisi'nda yani Kasaplar Çarsisi içinde Kasap Mahmut'un çocuklari Cevad Gürkas, Serafetttin Gürkas'i Kasap Dükkaninda beyaz gömlekleri ile kim hatirlamaz ? O yillarda kasaplar, berberler, eczacilar Beyaz Gömlekli idiler. Etler çengelde, mezbaha mühürleri üstünde satilirdi. Gida imalathaneleri, isyerleri belediyenin siki kontrolü altindaydi. Simdi nasildir, kontrolü, denemetleyi hangi resmi yerler yapmaktadir bilmiyorum. Galiba isin içine Tarim Müdürlügü, Saglik Müdürlügü, Belediye vardir. Böyle oldugunu kesin olarak bilmiyorum ama denetimin tek elde olmadigini duyuyorum. Isin içine çok yer girerse gida imalathanelerinin, satilan gidalarin kontrolü biraz karisik olur gibime geliyor.
Kirklareli'nde ticaretin, ticaret erbabinin yetismesinde Yahudilerin büyük rolü ve etkisi oldugunu söylemeyen yoktur. Bugün tezgâh basinda olanlarin babalari Yahudilerin yaninda ticareti ögrenmislerdir. Saban Bahçivanoglu hala anlatir babasinin bir Yahudi yaninda çalistigini. Hasan Kiraz'dan da Sagmalcilar'dan da ayni seyleri duydugumu hatirliyorum. Simdi Türkiye Cumhuriyeti'nin maliyesi onlari, ticaret hayatinda elli yili dolduranlari ödüllendiriyor, ticareti tesvik ediyor. Güzel bir uygulama. Bizim insanimizin tesfik edilmeye, onurlandirilmaya, gururlandirilmaya ihtiyaci vardir. Bugün GÜRKAS KARDESLER is hayatinda basarili bir ailedir. Naturel mayali ve kendi buzhanelerinde muhafaza ettikleri peynirleri MARKA haline gelmistir. Kirklareli'nden Hediyelik Peynir genelde onlardan gitmektedir. Tabii Kasaplar Çarsisi'nin geçmisteki söhreti bügün kalmamis, islevi büyük ölçüde degismistir ama o çarsida yine de GÜRKASLAR gibi söhret olan Dörtler gibi, Gürdallar gibi, Balikçi ve sebzeciler gibi söhret olan isimler vardir. Simdi Kirklareli'nde ticaret belli yerlerin, örnegin Kasaplar içinden, Cumhuriyet Caddesinden, Karaumur Caddesinde disariya tasmistir. Ticaret isleri hem çogalmis, hem yayilmis ve hem de çesitlenmistir. Ticari isyerlerinin fiziki yapilari da degismistir. Gelecekte Kirklareli'nde arastirma yapacaklar için bir not düseyim. Kirklareli geçmisteki ticaret erbaninin gölgesinde, çesidinde, anlayisinda degildir. Devletten ödül alacak kadar geçmisi olan bir ticaret hayati söz konusudur. Gürkaslarla beraber Onur Belgesi alanlari kutluyorum. Bu gecikmis bir yazidir ama kamuyu bilgilendirmenin güncelligi yoktur. Bilgi söylendigi, isitildigi zaman yenidir. Hayatta eskiyen bilgi yok, eskiyen zaman vardir. Eskiyen zaman geçen zaman anlamindadir.
nazifkaracam@gazetetrakya.com