CUMHURİYETİN İLAN EDİLDİĞİ İLK GÜNDE TÜRKİYE

Ünlü gazeteci yazar Can Dündar bugünlerde CUMHURİYET GAZETESİ'nde yazıyor. Cumhuriyeti okuyanlar bunu biliyorlardır. Cumhuriyeti okumayanlar için söylüyorum, Can Dündar Cumhuriyetin ilan edildiği 29 Ekim 1923 yani günümüzden 90 yıl önce, bir başka ifade ile Cumhuriyetin ilan edildiği gün Türkiye'de insanların neler konuştuklarını, gazetelerin neler yazdıklarını, Mustafa Kemal'in Cumhuriyet ilan edilmezden ve edildikten sonra günün olayı ile ilgili neler söylediğini, neler yazıldığını arşivleri tarayarak Bakırköy Belediyesi'nin çıkardığı HAKİKAT Gazetesini Cumhuriyet okuyucuları için tıpkı besım olarak hazırlamış, Çarşamba günü HAKİKAT Gazetesi Cumhuriyet Gazetesi'nin eki olarak verildi. Şimdi o gazetede 90 yıl önce çıkan haberler, olaylar ve söylemler hakkında size bilgiler aktaracağım.
Hakikat Gazetesi'nin manşetinde "YAŞASIN CUMHURİYET" yazısı var. Bu cümlenin üstünde daha küçük ölçüde harflerle yazılmış olan, "Gazi Mustafa Kemal Paşa Türkiye Cumhuriyeti'nin ilk Reisicumhuru seçildi." Bu konu ile ilgili haberler şöyle yazılmış:
"Dün akşam saatlerinde Büyük Millet Meclisi'nde yapılan oylamayla Türkiye Devleti'nin hükümet şeklinin CUMHURİYET olduğu ilan edildi. Yapılan oylamada, Meclis Reisi Gazi Mustafa Kemal Paşa, reylerin tamamını alarak ilk devletin Reisicumhuru seçildi." Bu paragrafın altında ise şöyle yazılı:
"(HAKİKAT) Dünün fevkalade gelişmeleri ile perde arkasını sizler için tetkik ettik." Yani diyor Hakikat Gazetesi, olayları sizin için inceledik ve yazdık. Gazete bu münasebetle o zamanın ünlü yazarlarının Cumhuriyetin ilanı ve Mustafa Kemal'in Cumhurbaşkanı seçilmesi ile ilgili olarak görüşlerini alıyor. Cumhuriyet Gazetesi Başyazar Yunus Nadi Bey diyor ki:
"Meclis bu kararı ile hakikaten de büyük olduğunu göstermiştir."
Yazar Hüseyin Cahit ise: "Bir Cumhuriyetin kıymeti, onu idare edecek ellerdedir."
Gazeteci Velid Ebuzziya da, "Bu kadar mühim bir kararı ancak kurucu Meclis verebilir." Yani yazar bu meclisin Cumhuriyet ilan etmeye, Cumhurbaşkanı seçmeye yetkisi yoktur demek istiyor.
Daha sonra gazete Mustafa Kemal'in Cumhuriyetin ilanı ve kendisinin Cumhurbaşkanı seçilmesi dolayısı ile meclise teşekkür ediyor ve şunları söylüyor:
"Muhterem arkadaşlar. Cihan çapında mühim hadiseler karşısında muhterem milletimizin uyanıklığına değerli bir belge olan Anayasa'nın bazı maddelerini değiştirmek için kurulmuş olan Özel Komisyon tarafından yüksek heyetinize teklif edilen kanun tasarısının kabulü münasebetiyle Yeni Türkiye Devleti'nin zaten dünyaca bilinen, bilinmesi gereken mahiyeti, milletlerarası unvanıyla adlandırıldı. Bunun tabii icabı olmak üzere, bugüne kadar doğrudan doğruya Meclis Başkanlığı'nda bulundurduğunuz arkadaşlarınıza yaptırdığınız vazifeyi, Reisicumhur unvanıyla aynı arkadaşınıza, bu aciz arkadaşınıza tevcih buyurdunuz"
Milletvekilleri "estağfurullah hakkınızdır" diyorlar.
Bu uzun konuşmadan sonra gazete İsmet Paşa'nın(İnönü'nün) Başbakan olacağını, ilk Cumhuriyet Hükümetini kuracağını haber veriyor.