Alpullu Seker Fabrikasi 81 yasinda

Cumhuriyet Tarihi'nin ilk seker fabrikasi 81 yasinda. Ulu Önder Mustafa Kemal Atatürk'ün emriyle kurulan ve 26 Kasim 1926'da faaliyete geçen Alpullu Seker Fabrikasi kurulus yildönümünü kutluyor. Cumhuriyet'in ilanindan 3 yil sonra Kirklareli'nin Babaeski ilçesine bagli Alpullu beldesinde faaliyete geçen seker fabrikasinin kurulus süreci söyle
"1924 yili sonunda tüccarlikta pek deneyimli, sanayide pek acemi Türk özel sektörünün önde gelenlerinden üçü; Hayri Ipar (o yillarda seker krali diye anilirdi), Kazim Taskent (daha sonra Yapi ve Kredi Bankasini kurdu) ve Sakir Kesebir (daha sonra iktisat bakanligina getirildi), Istanbul ve Trakya Seker Fabrikalari Anonim Sirketi'ni kurdular. Sirkete Ankara'nin politik destegini elde etmek üzere Edirne milletvekili Faik Kaltakkiran ile Hüseyin Rifki Ardumanâ?~na, Tekirdag milletvekili Faik Öztrak, Bilecik milletvekili Ibrahim Çolak da ortak edildi.
Sirket kurulduktan sonra destek için Ankara'ya basvuruldu. Destek çabuk geldi. Is Bankasi ve Ziraat Bankasi'nin sirketin yatirimlarina ortak olmalari kararlastirildi. Alpullu'da kurulan seker fabrikasinin %68 hissesi Is Bankasi, %10'u Ziraat Bankasi ve Trakya Illeri Özel Idaresi'nce üstlenildi. Özel tesebbüsü temsil eden ortaklar sermayeye yalnizca %22 oraninda katiliyordu. Ancak fabrikayi tam yetki ile sadece %22 pay sahibi ortaklarin yönetmesi, kurulus sözlesmesinde güvenceye alindi. 5 Nisan 1925'te seker fabrikalarinin kurulmasina iliskin kanun T.B.M.M. tarafindan kabul edildi ve Alpullu'daki seker fabrikasini kuracak olan sirkete su destekler verildi
Üretilecek seker 18 yil süre ile tüketim vergisinden muaftir.
Fabrikaya kömür, linyit ve kiremit saglayan ocaklar normal vergi ve resimlerden muaf tutulacaklardir.
Fabrika için pancar üretecek arazilerin sahipleri 10 yil süre ile arazi vergisi ödemeyeceklerdir.
Fabrikanin tasima faaliyetlerinde nakliyat vergisinden üçte bir indirim yapilacaktir.
Fabrikanin kurulacagi alanin 5 hektari devlet tarafindan bedelsiz olarak saglanacaktir.
Fabrika personeli 10 yil süre ile kazanç vergisi ödemeyecektir.
25 yil süre ile Istanbul, Çatalca, Tekirdag, Kirklareli, Edirne, Babaeski, Çorlu il ve ilçelerinde yeni bir seker fabrikasi kurulmayacaktir.
Sirket kurulmus, parali ortaklar ve krediler bulunmus, özel yasa ile engin ve zengin olanaklar ve ayricaliklar saglanmistir. 22 Aralik 1925'te temel atildi ve hemen insaata geçildi.
Dönemin yapi teknigi uyarinca önce demir putrel direkler dikildi. Bu isi Alman firmasi üstlenmisti. Insaatin geri kalan bölümü de bir Italyan firmasi üstlendi.
Daha insaat baslangiçta, seker üretecek makineleri getirecek, kuracak ve en önemlisi Trakya topraginda pancar ekiminden baslayip seker üretimine kadar bütün süreci yürütecek olan Macar firmasi, elemanlarini Trakya'ya yolladi. Insaat yürüken fabrikaya ayrilan alanda "numune" tarlalar hazirlandi ve Macar basmühendis Guters gözetiminde pancar ekimi yapildi. Diger yanda da çevre köylerde pancar ekimi ögretiliyor ve özendiriliyordu.
Alpullu seker fabrikasinda çalismis olan Ömer Yazici o günleri söyle anlatiyor
"Çünkü bilmiyordu millet pancar nedir, neyden hasil olur. Rusya'dan kelle sekeri gelirdi o zamanlar. Derlerdi ki sekerin mayasi kemikmis. Degil tabii insan kemigi; hayvan kemigi yani. Rivayetmis megersem. Macar çekti çizmeleri, geldi köylere kadar. Gösterdi elindekini, dedi "Efendiler! Bu pancardir.". Ögrendik hepimiz. Nasil dikilir nasil sulanir, ne zaman sökülür falan..."
Alpullu Seker Fabrikasi'nin insaati sasilacak kadar kisa sürede tamamlandi. 26 Kasim 1926'da fabrikanin "kürsat resmi" yapildi. Ayni gün aksam üstü fabrikadan ilk seker surubu akti, kristallesti ve tarihi bir ani olarak saklandi.
Sogugu, kagni islemez balçigi ile ünlü Alpullu ovasinda seker fabrikasi, köylüler için sadece bir is kaynagi degil, ayni zamanda bir uygarlik elçisiydi. Bir baska tanik olan fabrikanin Cer (enerji) Dairesi ustabasiligindan emekli Emrullah Beydeli tipik ama bir o kadar da sevimli Trakya sivesi ile sunlari söylüyordu
"Fabrikaya girende 15'inde idim. Ama pelvandim ha. Bilekler nah büle büle. Demediler sen çocuksun. Aldilar hemen ise. Yani ya insaattan girdim ben bu ekmek kapusina. Ama mektebe gittim sonra. Fabrikanin mektebi vardi bilir misin? Yani bu fabrika bu Trakya düzünde yalniz is degildir, ilimdir be yav ilim.
Benim babam ilk pancar dikenlerdendir. Macar ürgetti bize. Tarla iste büle büle sulanacak, büle büle dikilecek. Numune tarlalari vardi fabrikanin. Gider seyrederdim nasil yapiyorlar diye. Sonra köyde anlatirdim babama.
Sonra o bana gene malumat siparisi verirdi. Sorardi. Tohum büle büle bölünüp de mi gömülecek topraga, yoksa bütün bütün mü? Gider bakardim anlatirdim babama."
Ilk Alpullu Seker Fabrikasi'nin rekoltesi 520 tondu. Ama daha ikinci yilinda fabrikada yapilan tadilatlarin ve vardiya düzenine geçisin etkisiyle üretim 960 tona ulasti. Yöre köylerinde sanayi tarimina geçisin sonucu nakit para akisi ile belirgin bir refah gözlendi. Eski Trakya köylüsü yeni sanayi isçisi Emrullah Beydeli o günlerin cosku ve sevincini söyle anlatiyor
"Gazi demis kalkinacak memleket. Kuruldu ya fabrika, mektepse mektep geldi, ziraatse ziraatin hasini ürgendik. Paraysa girdi köylünün cebine. Miskin otururduk kahvede sekiz ay. Olduk burada isçi. Degil öyle irgat, rençber... sanayi isçisi olduk be yav. A be elektrik gördük biz Alpullu'nun seker fabrikasinda. Elektrik ne, isiktir. Isik isik. Sen olsan çalismaz misin isik için"