ANONIM TÜRK HALK SIIRI BÖLÜMÜNDEN

-MANILER-
Anonim halk edebiyatinin en yaygin ürünlerinden olan MANI, dört dizelik bir bütün içinde kendine özgü bir ezgi ile söylenen siirler olarak tarif edililebilir. Maniler yörelerine göre Denizli'de "me'âni"-erkekler arasinda da "hoyrat" olarak söylenir. Dogu Karadeniz Bölgesinde de "karsi-beri" olarak bilinir.
Günümüzde maninin en canli ve yogun yasadigi yerlerden biriside Kerkük Bölgesi olarak bilinmektedir. Irak'ta yasayan Türkler manilere â?~Hoyrat' demekteler. Türk halk siirinin en küçük biçimi olarak mani yedi heceli, dört dizeden olusmaktadir. 1-2-3-4 cü dizeler kendi aralarinda uyakli, üçüncü dize serbestir. aaxa gibi.
Dertliyim dag gezerim
Bülbülüm bag gezerim
Yüzbin yerde yaram var
Âlem der sag gezerim.... gibi örnekler çokçadir. Manileri yaptigim ve inceledigim sekliyle sizlerle paylasmak ve bunlardan örnekler sunmak isterim. Bilgilerimi çesitli edebiyat ve küçük küçük arastirmalarimla saptadim. Hata edersem bagislayin.
Birinci ve üçüncü dizeleri serbest, ikinci ve dördüncü dizeleri uyakli maniler de vardir. xaxa gibi.
Attin pestamalini
Kondu dallar üstüne
Sen orda ben burda
Kaldik yollar üstüne. gibi
Yedi heceden az yada çok sayida dizelerden olusan mâniler de vardir. Biz bunu bilimsel olarak yazmaya çalisiyoruz ama halk yinede agizdan agiza aktarildigi gibi söylemekte ancak maniler halkin agzinda halen bozulmadan kirsal kesimde, kesintisiz devam etmektedir.
a. Dört heceli dizelerden olusan mâni
Nar tanesi
Nur tanesi
Sen gönlümün
Bir tanesi
b. Bes heceli dizelerden olusan mâni
Bahçede igde
Dallari yerde
Sevdigim oglan
Kim bilir nerde
c. Sekiz heceli dizelerden olusan mâni
Daglar basi duman olmus
Sensiz hâlim yaman olmus
Yârim senden ayrilali
Isim gücüm figan olmus
ç. On bir heceli dizelerden olusan mâni
Igdenin dibinde ne salinirsin
Altin pas tutmaz ki ne silinirsin
Kömür gözlerine kurban olayim
Sen benim sözüme ne alinirsin
Mânilerin ilk iki dizesi, uyagi doldurmak ya da temel düsünceye bir giris yapmak amaciyla söylenir. Genel olarak bu dizeler, asil söylenmek istenen düsünceyle anlam yönünden pek ilgisi yokmus gibi görünse de konuya bagli olarak yorumlanabilir. Üçüncü dizenin serbest olmasi mâni söyleyene kolaylik saglar. Asil söylenmek istenen son dizede kendini gösterir.
Ilk iki dizesi doldurma olan mâni örnegi
Elmayi bütün dildim
Çamura düstü sildim
Ben yârimin kiymetin
Gittikten sonra bildim

(Mustafa Ermis arsivinden)
Devam Edecek